چگونگی تولید چرم
ایران در استفاده از پوست حیوانات و چرم سازی و دباغی سابقه دیرینه دارد که در آثار ادبیات ایران بخوبی هویداست. در دنیای امروز و جهان معاصر چرم طبیعی هم از لحاض کارایی هم از جهت زیبایی واستحکام مورد توجه بشر میباشد که این امر باعث شده در صنعت مد و لباس جهت کیف چرم ، کیف پول چرم ، کیف چرم زنانه ، کیف های دوشی ، و اکسسورهای مختلف مورد استفاده قرار بگیرد از سوی دیگر بحث اقتصادی واشتغال زایی آن نیز از اهمیت بسیار برخوردار است .
کشورهای پیشرفته فعال در این صنعت مانند هند ایتالیا و مالزی هیچکدام نتوانسته اند به علت مصرف مواد اولیه پوست به تولید داخل کشور خود قناعت کنند لذا به واردات پوست از دیگر کشورهای دنیا روی آورده اند.
کشورمان ایران به عنوان یکی از مستعدترین و باسابقه ترین کشورهای تولید کننده فرآوردهای دامی از جمله پوست ، سالامبور چرم و با وجود در اختیار داشتن مرغوب ترین پوست جهان که همواره هواداران بسیاری در اقصی نقاط جهان داشته و دارد.
متاسفانه هنوز جایگاه شایسته خود را در این صنعت به دست نیاورده است.
با توجه به نقش آسیا و خاورمیانه در آینده صنعت چرم و نقش عمده جمهوری اسلامی ایران و نیز با توجه به زمینی های نسبی کشورمان از جمله آب و هوای کوهستانی مناسب جهت پرورش انواع دام و فراهم بودن مواد اولیه مرغوب مورد نیاز صنعت چرم و نیروی انسانی و انرژی و علاوه بر آن نزدیک بودن به یکی دیگر از منابع تولید دام نظیر کشورهای آسیای میانه و جمهوری های استقلال یافته شوروی سابق این صنعت را میتوان یکی از صنایع مطرح به حساب آورد.
تاریخچه چرم:
چرم و پوستین سازی یکی از قدیمی ترین حرفه بشر بوده است پوست حیواناتی که برای تغذیه بشر ذبح می شدند بلافاصله به جهت جلوگیری از گندیدن آن با چربی سایش داده و در مجاورت شعله آتش برای ممانعات از پوسایدگی دودی میکردند و پوستی که بدین ترتیب عمل اوری می شد به عنوان پوشش مناساب در مقابل تغییرات جوی و عوامل طبیعی استفاده میشد.
تاریخ دقیق تولید و استفاده از چرم در جهان مشخص نیست اما آثارباستانی به دست آمده بیانگر آن است
که در حدود پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح در مستاقدا(مصر)از دامن های چرمی استفاده می شده است (تاریخ کتاب اول هرودت) بشر در طی قرون متمادی روش های عمل آوری چرم را غالبا به صورت اتفاقی اصلاح نموده و در اثرمهاجرت مردم ، هنر چرم سازی به تدریج پخش شد تا اینکه در قرون وسطی به یک حرفه ظریف و قابل توجه تکامل پیدا کرد. تحقیقات علمی اولیه که پس از این دوران انجام شد موجبات پیدایش روش های پیشرفته و استفاده از مواد کمکی جدید را فراهم آورد.
چگونگی تولید چرم:
تعریف چرم سازی:
چرم سازی یا دباغی پوست فرآیند فیزیکی شیمیایی است که بر اثر اعمال فیزیکی و تاثیرات مواد شیمیایی و یا گیاهی پوست خام فاسد شدنی به کارایی فاسد نشدنی و با ارزش و قابل استفاده برای انسان بنام چرم تبدیل می شود .
مراحل چرمسازی
به طور کلی پوست وام پس از طی مراحل زیر به چرم تبدیل می شود:
- مرحله خیساندن و شستشو
خیساندن پوست در حوضچه هایی که دارای پره جهت جابجایی پوستها است و یا در بالابان (دام) انجام می شود پوستهای نمک سود شده را در این مکانها قرار داده، آب سرد روی آنها جریان می دهند به ایا ترتیب نمک در آب حل شده، غلظت نمک در فضای بین الیاف پوست کم می شود حذف نمک از بین الیاف پوست، فشار اسمزی آب را داخل الیاف بالا برده و پوست دوباره آب دار می شود ضمن اینکه پوست آب را به خود می گیرد پروتئنی های کروی نیز از الیاف کلاژن خارج می شوند پروتئنی های کروی جدا شده شامل آلبومین خون و پروتئنی های دیگر محلول در آب می باشد که با کم شدن نمک با آب شسته شده و از پوست خارج می شود بدیهی است ماندن این پروتئین ها میان الیاف پوست از کیفیت چرم ساخته شده می کاهد.
- آهک دهی
عمل آهک دهی برای سست کردن ریشه مو باال بردن – PH و از بین بردن یا کمک به از بین بردن در مراحل بعدی پروتنین های زاید و چربیهای موجود در پوست می باشد آهک آبدیده )CaOH2O )هر چند که انحلال پذیری کمی در آب دارد می تواند PH ۰محلول را تا 5/12 افزایش دهد آهک آبدیده سبب آبکافت (Structure Fibrous )پروتنین ها و تجزیه تدریجی ساختار آنها میشود تاثیر آهک آبدیده بر روی سه نوع پروتنین اصل موجود در پوست متفاوت است.
انحلال پذیری پروتنین های کروی زیاد است کلاژن نیز تنها در مجاورت اسیدها و بازهای قوی و در مدت نسبتا زیادی حل می شود این محیط بدون اینکه به کلاژن پوست و در نتیجه به کیفیت چرم آسیبی وارد کند موجب شکسته شدن مولکولهای کراتینی مو و حل شدن آنها می شود و ریشه مو را به حد مطلوبی سست می کند این محیط با تاثیر بر روی مولکولهای پروتنین های آلاستین آنرا آماده حذف کامل در مرحله آنزیم دهی می نماید و پروتنین های کروی را کامل از بی می برد
- لش زدایی (Fleshing )
لش گیری برای حذف تمامی بافت های غیر ضروری پوست که در سطح درونی و بدون موی پوست وجود دارد پس از مرحله آهک دهی انجام می گیرد پس از اینکه پوست کامل پس از جذب آب نرم شد زایده های چسبیده به قسمت گوشتی که به هنگام جدا کردن پوست از لاشه رویان باقی می ماند به همراه بافت های زاید دیگر توسط دستگاهی بنام لش بر از پوست جدا می شود این عمل باعث می شود که مواد شیمیایی که در مرحله بعدی به پوست داده می شود به طور یکنواخت و به خوبی داخل پوست نفوذ کند و موجب بالا بردن کیفیت محصول شود
- مو گیری
مو گیری پوست های بز و گوسفند با مالیدن محلولی از آهک و سولفید سدیم به قسمت لاش پوست انجاام میگیرد و پوستها پس از مالیدن محلول بطوریکه سمت لش به طرف داخل باشد به تعداد 40 تا 50 می کنند در این طریق پوستهای شده بایستی به مدت یک شب به همان حالت باقی بمانند پس از طی این مدت مو به راحتی از پوست توسط دستگاه یا کارگر جدا می شود برای اینکه موگیری در زمان کمتری انجام شود می توان از سولفور سدیم به تنهایی استفاده کرد.
با آمیخبتن مناسب در متیل آمین ، آهک، کربنات سدیم و سولفیدات سدیم نیز می توان در مورد پوستهای تازه و نمک سود شده که نتیجه خوبی دارد استفاده کرد برای مو گیری پوستهای سنگین (گاو، گوساله و گاومیش و… ) روش مو زدایی همراه با تجزیه ساختار مو به کار گرفته می شود که در این روش پوستها را حداقل بالابان (درام) قرار می دهند و سولفید سدیم وسولفیدات سدیم به اندازه مناسب به آب داخل بالابان اضافه می کنند و به این طریق مو( ۰
- آهک گیری و آنزیم دهی
به منظور حذف آهک اضافی و تنظیم PH برای مرحله آنزیم دهی باید هیدروکسید کلسیم (2 OH)Ca جذب شده در پوست را از آن خارج کرد و PH پوست را پایین آورد برای پایین آوردن PH مقدار اسید ضروری است مثل اسید دیدروکلریک باید توجه داشت که بی مقدار مواد مصرفی تعادل برقرار باشد تا آهک بصورت محلول درآورده و به آسانی از پوست خارج شود آهک و مواد دیگر همراه پوست را می توان به روش شستشو با آب یا اسید و سولفات آمونیم کامل از سطح پوست خارج نمود زدایی انجام می شود
- اسید نمک pickling:
در این مرحله پوستها تمیز وشسته شده وبا اضافه کردن نمک واسید سولفوریک به پوست محیط اسیدی درپوست ایجاد واسید باعث جلوگیری ازفعالیت باکتریها وازبین رفت پوست می شود وآنرا ماندگار میکند پوست در این حالت ت اسه یا چهار سال هم میتواند دپوشودواین حالت پوست را سالامبور یاpickled می گویند که عموما پوستها دراین حالت صادر میشوند
- مرحله دباغی کرومی blue-wet:
در دباغی کرومی اسید فرمیک – کربنات سدیم و نمک دیگر مواد شیمیایی هستند که مورد استفاده قرار می گیرند در فرآیند دباغی با نمک های کروم، این نمک ها با الیاف پوست واکنش می دهد و پایداری بسیار زیادی به الیااف پوسات می بخشد که آن را در برابر دمای بالا و حمله باکتریها مقاوم می سازد چرمی که با این روش ساخته می شود، بسیاری از ویژگه های مطلوب را ندارد، و پس از مرحله های دباغی مجدد که با کروم یا مواد گیاهی انجام می شود و روغن دهی و رنگ آمیزی پوست به چرم مطلوب تبدیل می شود.
چگونگی تولید چرم
